Jednym z ważniejszych elementów w każdej firmie powinna być ochrona jej własności intelektualnej. Nierzadko jest ona wypracowywana latami, dlatego należy pochylić się nad tym tematem ze szczególną starannością aby nie doszło do sytuacji, w której konkurencja bezkarnie będzie mogła sięgnąć po rozwiązania, którego nie jest autorem. Warto więc wiedzieć co może być przedmiotem ochrony i jakie instrumenty obrony przewidują polskie regulacje w tym zakresie.
Co to jest własność intelektualna?
Na własność intelektualną składają się trzy elementy, które podlegają ochronie prawnej.
Są to:
- uprawnienia wynikające z prawa autorskiego;
- ochrona przewidziana przez prawo własności przemysłowej;
- know-how.
Szczególną uwagę powinny przyłożyć do tego zagadnienia osoby zamierzające lub już prowadzące własną firmę. Jest to jeden z kluczowych elementów podczas próby pozyskania finansowania, przy sprzedaży przedsiębiorstwa czy też ekspansji na rynki zagraniczne. Nie mniej ważna jest również bieżąca ochrona przed podmiotami mogącymi próbować bezprawnie korzystać z marki, doświadczenia lub rozwiązań technologicznych firmy.
Prawo autorskie
Przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest utwór. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, utrwalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania.
W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
- słowne,
- plastyczne,
- fotograficzne,
- lutnicze,
- wzornictwa przemysłowego,
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne, urbanistyczne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
- audiowizualne (w tym filmowe).
Warto przy tym pamiętać, że ochroną przewidzianą przez prawo autorskie nie są objęte idee, pomysły, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
Autorowi utworu przysługują
- autorskie prawa osobiste, oraz
- autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste są niezbywalne. Obejmują one:
- prawo autora do autorstwa utworu,
- prawo do oznaczania swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
- prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
- prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- prawo do nadzoru nad sposobem wykorzystania utworu.
Autorskie prawa majątkowe obejmują prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Ochrona utworu przysługuje jego autorowi niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. W przypadku naruszenia jego praw autor może żądać od naruszającej osoby, usunięcia jego skutków, naprawienia wyrządzonej szkody oraz wydania uzyskanych korzyści.
Czas ochrony: maksymalnie okres życia twórcy oraz 70 lat po jego śmierci.
Prawo własności przemysłowej
Ustawa Prawo własności przemysłowej przewiduje cztery rodzaje ochrony:
- prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
- prawo z rejestracji wzoru użytkowego,
- prawo z rejestracji znaku towarowego oraz
- patent.
Zgodnie z definicją ustawową wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu nadana mu poprzez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę lub materiał. Przekładając to na język nieprawniczy, kluczowe znaczenie ma to, jak przedmiot wygląda. Wzór przemysłowy chroniony jest zarówno w momencie zgłoszenia go do Urzędu Patentowego, jak i w momencie gdy nie jest on jeszcze zarejestrowany. Prawo ochronne udzielane jest na dwadzieścia pięć lat w przypadku wzorów zarejestrowanych oraz na trzy lata od momentu upublicznienia w przypadku wzorów niezarejestrowanych.
Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Użyteczność powinna być rozumiana jako możliwość praktycznego zastosowania danego produktu. Innymi słowy w przypadku tego prawa ochronnego liczy się to jak przedmiot został zrobiony oraz jakie nowe technologie w sobie zawiera. Na wzór użytkowy udzielane jest prawo ochronne od momentu zgłoszenia go do Urzędu Patentowego. Czas trwania ochrony wynosi dziesięć lat.
Kolejnym i chyba najpopularniejszym sposobem ochrony własności przemysłowej są znaki towarowe. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia go od oznaczenia innego przedsiębiorstwa. W szczególności znakiem towarowym może być rysunek, wyraz, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, a także melodia lub slogan. Ochrona udzielana jest przez Urząd Patentowy na okres dziesięciu lat od momentu zgłoszenia.
Ostatnim rodzajem ochrony własności przemysłowej są patenty, które mogą być udzielane jedynie na wynalazki. Wynalazkami są rozwiązania nowe i nadające się do przemysłowego stosowania. Ważne jest przy tym aby wcześniej żadne podobne rozwiązanie nie zostało wcześniej zarejestrowane albo udostępnione do publicznej wiadomości w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie lub wystawienie. Proces weryfikacji wynalazku jest czasochłonny, kosztowny i skomplikowany. Po pozytywnej weryfikacji uprawniony może cieszyć się z dwudziestoletniej ochrony prawnej.
Know-how
Know-how to inaczej tajemnica przedsiębiorstwa. Rozumie się przez to nieujawnione informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne mające wartość gospodarczą dla przedsiębiorcy. Musi on jednak podjąć względem tych informacji działania aby zachowały one charakter poufny, czyli w jakikolwiek sposób zabezpieczyć je przez rozpowszechnieniem. Ujawnienie przez osobnę nieuprawnioną tajemnicy przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca może od takiej osoby żądać m.in. naprawienia szkody, złożenia oświadczenia w prasie lub wydania uzyskanych korzyści.
Jak łatwo zauważyć, nie istnieje jeden model ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstwa. Każdy ze sposobów chroni inne dobro. Dlatego też warto dokładniej przeanalizować, co w naszej firmie może podlegać zabezpieczeniu. O wiele łatwiej obronić swoje prawa, jeżeli ma się na ich temat wiedzę i zostaną poczynione odpowiednie prewencyjne kroki urzędowe.
redakcja
